در عصر دیجیتال کنونی، بسیاری از کارآفرینان و صاحبان کسب و کارهای سنتی به فکر ورود به فضای آنلاین هستند. از طرفی بررسی آمارها نشون میده سهم تجارت الکترونیک در حال افزایشه. بهطور مثال، حجم فروش اینترنتی در جهان در سال ۲۰۲۴ حدود ۶ تریلیون دلار تخمین زده شده و نسبت به سال قبل ۸٫۴٪ رشد داشته است[ ! ].
این رشد جهانی و افزایش نفوذ فناوری، به این سوال دامن میزنه که مزیت کسب و کار اینترنتی نسبت به سنتی چیست؟ اما سوال مهم این است که کدام مدل برای کسب و کار شما مناسب تره ؟
در این مقاله با بررسی داده محور و ترکیب آمارهای جهانی و مثالهای واقعی، تفاوتهای اصلی این دو مدل رو بهتون نشون میدم.
تعریف کسب و کار اینترنتی و سنتی
کسب و کار سنتی معمولاً شامل فروشگاه فیزیکی یا دفتر خدماتی میشه که مشتریان باید به صورت حضوری مراجعه کنند. در این مدل، ساعات کاری مشخص است و هزینههایی مانند اجاره محل، حقوق کارمندان و نگهداری فضا وجود دارد. در مقابل، کسبوکار اینترنتی یا فروشگاه آنلاین یک پلتفرم مجازی است که روی وبسایت یا اپلیکیشن اینترنتی فعالیت میکند. فروشگاه اینترنتی میتواند ۲۴ ساعته و بدون محدودیت مکانی باز باشد و به مشتریان سرتاسر کشور و حتی بسته به محصول و خدمات به تمام دنیا سرویس دهد. در این شیوه، خریداران با مراجعه به سایت محصولات را بررسی و سفارش میدهند؛ به همین دلیل نیازی به حضور فیزیکی در محل خاصی ندارند و هزینههای ثابت کسبوکار کاهش مییابد.
مزیت کسب و کار اینترنتی
کسب و کار اینترنتی این امکان را فراهم میکند که مشتریان بسیار زیادی را هدف قرار بدین. مثلاً پیشبینی میشود تا سال ۲۰۲۵ بیش از ۲٫۸ میلیارد نفر در سراسر جهان به صورت آنلاین خرید کنند[ ! ]. دسترسی کشوری یا جهانی به این معنی است که یک فروشگاه اینترنتی میتواند با بازاریابی دیجیتال، مشتریانی ازتمام کشور خود و حتی کشورهای مختلف دیگر جذب کند و محدودیتهای جغرافیایی را کنار بزند.
- انعطافپذیری زمانی و مکانی: فروشگاههای آنلاین برخلاف مغازههای فیزیکی نیازمند ساعات محدود کاری نیستند. شما میتوانید با شرط داشتن اینترنت و درگاه فروش مثل سایت هر زمان از شبانه روز ( ۲۴/۷ ) محصولات خود را عرضه کرده و سفارش بگیرید.این قابلیت «همیشه در دسترس بودن» باعث افزایش تعداد مشتریان و فروش بیشتر میشود؛این موضوع به خصوص برای مدیران مشاغل کوچک و کارآفرینان تازه کار مزیت بزرگی است که میتوانند با صرف زمان کمتر و بدون نیاز به محل خاص، کسبوکارشان را مدیریت کنند.
- کاهش چشمگیر هزینهها و نگهداری: راهاندازی یک فروشگاه اینترنتی معمولاً سرمایه اولیه بسیار کمتری نسبت به مغازه فیزیکی نیاز داره. بهعنوان مثال، بسیاری از فروشندگان آنلاین با مبلغ بسیار پایین (حتی با چند ده میلیون ) شروع به کار کردهاند[ ! ]. با استناد به آمار، ۱۶٪ از فروشندگان دیجی کالا فروشگاه خود را با تنها ۵۰ میلیون که اونم عموما صرف خرید محصول شده راهاندازی کردهاند[ ! ]. در حالی که اجاره مغازه، دکور، انبار و حقوق پرسنل در کسب و کار سنتی بسیار هزینه برتر است، در اصل طبق بررسیها یکی از مهمترین ویژگیهای تجارت الکترونیک، کاهش هزینههای تولید و توزیع و در نتیجه افزایش سودآوری است.
- بازاریابی دیجیتال هدفمند: کسبوکار اینترنتی امکان استفاده از ابزارهای بازاریابی دیجیتال را فراهم میکند. تبلیغات در شبکههای اجتماعی، بهینهسازی موتور جستجو (سئو)، ایمیل مارکتینگ و تبلیغات کلیکی میتوانند با هزینه نسبتاً کم و دقت بالا مخاطبان خاص شما را هدف بگیرند. از سوی دیگر بازاریابی سنتی مثل بیلبورد یا تلویزیون، هزینههای بالاتر و اتلاف مخاطب دارد. همانطور که هاباسپات اشاره میکند، بازاریابی آنلاین تنها سریعتر نیست، بلکه بسیار دقیقتر است[ ! ]. به عبارت دیگر، با آنالیز رفتار مشتریان آنلاین میتوان استراتژیها را لحظهای تنظیم و بازدهی تبلیغات را افزایش داد.
- بازخورد سریع مشتری: در دنیای دیجیتال، مشتریان میتوانند نظرات و امتیازات خود را فوراً ثبت کنند. این چرخه بازخورد بیدرنگ باعث میشود صاحبان کسب و کارها به سرعت از میزان رضایت یا نارضایتی مطلع شده و خدمات خود را بهبود بدن. وجود بخش نظرات مشتریان و بررسیهای محصول (Review) نیز به جذب سایر مشتریان کمک میکند، چرا که اکثر خریداران آنلاین به نظرات دیگران اعتماد میکنند. این قابلیت در مدل سنتی وجود ندارد یا بسیار محدودتر است.
- تنوع و گسترش محصولات: فروشگاه اینترنتی برخلاف مغازه فیزیکی، با محدودیت فضای نمایش کالا مواجه نیست. شما میتوانید صدها یا هزاران محصول را در وبسایت خود معرفی کنید و به سرعت آنها را به روز کنید. این انعطاف به شما اجازه میدهد سریعتر به نیازها و ترندهای بازار واکنش نشان دهید؛ در حالی که فروشگاه سنتی برای اضافه کردن هر محصول جدید ممکن است نیاز به تغییرات فیزیکی یا پیدا کردن محل جدید داشته باشد.
- مقیاسپذیری و رشد سریعتر: بهدلیل ماهیت دیجیتال، کسبوکارهای اینترنتی میتوانند بسیار سریعتر از کسبوکارهای سنتی رشد کنند. اضافه کردن محصولات جدید یا خدمت جدید صرفاً به آپلود کردن اطلاعات و محصولات جدید در سایت نیاز دارد که سریعتر از تجهیز یک مغازه فیزیکی است. همچنین ابزارهای پیشرفتهتری برای تحلیل بازار و رفتار مشتری (مانند Google Analytics و اطلاعات فروش) در دسترس است که کمک میکند تصمیمات دقیقتری بگیرید. این دادهها معمولاً در کسبوکار سنتی به این سادگی قابل دسترسی نیست و هزینه بسیار بالاتری هم داره.
معایب کسبوکار اینترنتی
· رقابت بسیار بالا: ورود به بازار اینترنتی بسیار آسان است و همین موضوع به رقابت گستردهای منجر شده است. برای مثال، تنها در آمازون حدود ۱.۹ میلیون فروشنده فعال وجود دارد[ ! ]؛ یعنی برای دیده شدن در این بازار باید تلاش و هزینهی زیادی صرف کرد. رقابت شدید گاهی خریداران را به سمت ارزانترین یا پرفروشترین گزینهها هدایت میکند و فروشندگان کوچکتر ممکن است مجبور شوند قیمت خود را پایین بیاورند یا هزینه بیشتری برای تبلیغات بپردازند تا مشتری جذب کنند.
· هزینه تبلیغات و جذب مشتری: اگرچه راهاندازی کسب و کار اینترنتی کم هزینه است، اما برای معرفی آن به مشتریان نیاز به سرمایه گذاری در بازاریابی دیجیتال دارید. تبلیغات در گوگل، شبکههای اجتماعی ، سئو و سایر پلتفرمها معمولاً با پرداخت هزینه به ازای هر کلیک یا نمایش کار میکنند. در بازار رقابتی امروز، هزینه این تبلیغات میتواند بالا باشد و باید مدیریت مالی دقیقی صورت گیرد. بدون بازاریابی موثر، یک سایت جدید ممکن است میان صدها سایت مشابه گم شود.اما باید به این توجه داشت که هزینه کسب و کار سنتی ( تازه بدون هیچ نوع تبلیغاتی ) بازهم بالاتر از کسب و کار اینترنتی است.
· نیاز به دانش فنی و پشتیبانی: مدیریت یک فروشگاه آنلاین نیازمند حداقلی از دانش فنی است. مشکلاتی مانند قطعی سرور، خطا در پرداخت الکترونیک یا سرعت پایین بارگذاری سایت میتواند به راحتی مشتریان بالقوه را از دست بده. برخلاف مغازه که خرابی سیستم فروش یا برق مشکل فوری نیست، در دنیای اینترنت یک «اختلال فنی» به معنای بستن فروشگاه تا زمان رفع مشکل است. علاوه بر این، کسبوکارهای اینترنتی باید بهطور مداوم سیستم خود را بروزرسانی کرده، از امنیت سایت مطمئن شده و از روشهای مقابله با حملات سایبری استفاده کنند.
· نبود تعامل حضوری و مسائل اعتماد: در فروش آنلاین، مشتریان نمیتوانند کالا را لمس یا امتحان کنند و همهچیز بر پایه تصاویر، توضیحات و نظرات دیجیتالی است. این موضوع مخصوصاً برای محصولاتی که کیفیت و شکل فیزیکی آنها اهمیت دارد (مانند پوشاک یا مبلمان) ممکن است باعث تردید خریداران شود. به همین دلیل نرخ بازگشت کالا (مرجوعی) در فروش اینترنتی معمولاً بالاتر است. همچنین یک فروشگاه جدید اینترنتی در ابتدا ممکن است اعتماد مشتریان را جلب نکند چون نشانههای سنتی اعتبار (مثل نشانی و شماره تلفن) در نگاه اول کم رنگتر است.
· مسائل امنیتی: هر تراکنش اینترنتی شامل اطلاعات حساس مشتری است (مانند مشخصات کارت بانکی یا آدرس منزل). این اطلاعات ممکن است هدف حمله هکرها قرار بگیره. اگر هکر به سیستم فروشگاه آنلاین دسترسی پیدا کند یا سایت به درستی از پروتکلهای امن استفاده نکنه، امکان سرقت اطلاعات وجود دارد. یک حادثه امنیتی میتونه علاوه بر ضرر مالی، به اعتماد مشتریان هم بطور جدی آسیب بزنه. بنابراین، سرمایهگذاری در امنیت و داشتن گواهی SSL و روشهای ضدکلاهبرداری برای کسب و کار آنلاین ضروری است.
استراتژیهای ترکیبی / مدل هیبرید
امروزه بسیاری از کسبوکارها به ترکیب مدل سنتی و آنلاین روی آوردهاند تا بهترین مزایا را در کنار هم داشته باشند. این استراتژی همهکاناله (omnichannel) یا مدل هیبرید به شرح زیر قابل اجراست:
· فروش آنلاین + فروشگاه فیزیکی: در این مدل فروشگاه حضوری همچنان وجود دارد اما یک فروشگاه اینترنتی یا صفحه محصول آنلاین نیز راهاندازی میشود. مشتری میتواند محصول را آنلاین سفارش دهد و حضوری تحویل بگیرد (یا برعکس). این روش، گستره دسترسی را افزایش میدهد و همزمان همان حس اعتماد حضوری را حفظ میکند.
· بهرهگیری از کلیک و تحویل (Click & Collect): بسیاری از فروشگاههای بزرگ امروزی سرویس سفارش آنلاین با تحویل در فروشگاه ارائه میدهند. برای مثال، مشتری در سایت سفارش میدهد و کالای آمادهشده را از نزدیکترین شعبه تحویل میگیرد. این کار خریداران آنلاین را که میخواهند هزینه ارسال را حذف کنند راضی میکند و همچنین مشتریان حضوری را با گزینه سریعتری به فروشگاه میآورد.
· بازاریابی چندکاناله: کسب و کارهای ترکیبی از طریق کانالهای مختلف (وب سایت، اینستاگرام، تلگرام و غیره) با مشتریان ارتباط برقرار میکنند و برند خود را تقویت میکنند. فروش حضوری ممکن است با چاپ بروشور یا نصب تابلو همراه باشد، در حالی که بخش آنلاین با تبلیغات دیجیتال پشتیبانی میشود. این همگرایی باعث میشود پیام برند یکنواخت و قدرتمند باشد.
· همگامسازی موجودی و خدمات: در مدل هیبرید، معمولاً نیاز است که موجودی کالا در سیستم یکپارچه شود تا همزمان در هر دو کانال فروشی عرضه شود. برای مثال، اگر کالایی در فروشگاه تمام شد، آن تغییر سریعاً در سایت منعکس شود. بالعکس، سفارش آنلاین میتواند با پرسنل فروشگاه همکار باشد.
· افزایش رضایت مشتری: ترکیب این دو مدل به مشتری گزینههای بیشتر و انعطاف بیشتری میدهد. مشتری میتواند روش مناسب خود را (آنلاین یا حضوری) انتخاب کند و همین انعطافپذیری، رضایت و وفاداری او را افزایش میدهد. به این ترتیب، کسبوکار شما از مزایای هر دو دنیا بهرهمند میشود.
تصویر بالا نشاندهنده روند یک مشتری در خرید آنلاین از طریق تلفن همراه است؛ که نمادی از کسب و کار اینترنتی و ارتباط آن با سبک زندگی امروزی است. مدل ترکیبی بهترین حالت را در اختیار مشتری و فروشنده میگذارد: برای مثال بسیاری از برندهای بزرگ مانند جین وست و حتی کوروش ، هم سایت فعال و هم فروشگاه حضوری دارند. در این حالت، کسب و کار میتواند نرخ تبدیل آنلاین را با قدرت سرمایهگذاری بر سئو و تبلیغات افزایش دهد و همزمان مشتریانی را جذب کند که خرید حضوری را ترجیح میدهند.
به طور کلی، توصیه میشه که کسب و کارها تحول دیجیتال را جدی بگیرن و مدل هیبریدی را به عنوان یک گزینه مناسب برای گسترش کارشون در نظر بگیرن. با همپوشانی فروشگاه آنلاین و حضوری، میتوان در هر شرایط بازار بهترین واکنش را داشت و رشد پایدارتری رقم زد.
چالشهای مدل سنتی در عصر دیجیتال
امروزه چالشهای کسبوکارهای سنتی جدیتر از گذشته شده است. برخی از مهمترین مشکلات کسبوکارهای سنتی در فضای رقابتی فعلی عبارتند از:
· هزینههای سربار بالا: همانطور که اشاره شد، هزینه اجاره مغازه، انبار، برق و پرسنل در مدل سنتی بسیار زیاد است. بهعنوان مثال، یک فروشگاه محلی باید بطور مداوم اجاره و قبوض متغیر را پرداخت کند، در حالی که در فروشگاه آنلاین این هزینهها به حداقل میرسد. در نتیجه، سودآوری در کسبوکار سنتی بهشدت تحت فشار هزینههای ثابت قرار دارد.
· محدودیت جغرافیایی: فروشگاه فیزیکی معمولاً مشتریان خود را به افراد منطقه یا شهر خود محدود میکند. برخلاف آن، فروشگاه اینترنتی میتواند با یک سرور ساده، مشتری از هر نقطه دنیا داشته باشد. محدودیتهای محل باعث میشود بازار فروشگاهی کوچکتر باشد و رشد مقیاسی دشوارتر.
· تغییر انتظارات مشتری: مصرفکنندگان امروزی، که به تجربه راحت خرید آنلاین عادت کردهاند، ممکن است از مغازههای سنتی نیز انتظار سرعت و راحتی داشته باشند. در عصر تحویل یکروزه و قابلیت مقایسه قیمت آنلاین، فروشگاه سنتی باید خدماتی مانند خرید حضوری با تحویل فوری یا برنامههای وفاداری جالب ارائه دهد تا مشتری را حفظ کند. در غیر این صورت، بخشی از بازار را از دست میدهد.
· دیجیتالی شدن رقبا: بسیاری از رقبای یک کسبوکار سنتی ممکن است همزمان اقدام به فروش اینترنتی کنند. این موضوع بازار سنتی را تضعیف میکند؛ چرا که مشتریان برای طیف وسیعتری از کالا و تخفیف و مقایسه قیمت، به آنلاین روی میآورند. برای نمونه، با شیوع کرونا نشان داده شد که کسبوکارهایی که به فضای دیجیتال مجهز بودند حتی در شرایط بحرانی قادر به ادامه کار بودند و بسیاری از خدمات ضروری (حتی دارو و مواد غذایی) به صورت آنلاین عرضه شد.
· نیاز به تحول دیجیتال: امروز بسیاری از فروشگاهها برای بقا نیازمند ارائه برخی خدمات دیجیتال هستند. ممکن است لازم باشد در کنار مغازه، یک کانال فروش آنلاین نیز راهاندازی شود یا از شبکههای اجتماعی برای بازاریابی استفاده شود. عدم انطباق با این تغییرات، کسب و کار سنتی را از بازار عقب میاندازد. خوشبختانه میتوان از مدل تلفیقی (فروش آنلاین + حضور فیزیکی) کمک گرفت تا مزایای هر دو را کسب کرد.
بهطور خلاصه، چالش کسبوکار سنتی، عمدتاً در برابر تغییرات سریع بازار دیجیتال و هزینههای زیاد مقاومت آن است. اگرچه تجربه حضوری مشتری و اعتماد بالاتر را دارد، اما باید راهکارهایی برای کاهش هزینه و ورود به دنیای آنلاین بیندیشد تا بتواند با رقبا رقابت کند.
مقایسه مزیت کسب و کار اینترنتی و سنتی
| ویژگی | مزیت کسب و کار اینترنتی | کسب و کار سنتی |
|---|---|---|
| دسترسی جغرافیایی | جهانی، بازاریابی جهانی | محدود به منطقه محلی |
| ساعات فعالیت | ۲۴ ساعته، همیشه فعال | محدود و مشخص (مثلاً ۹–۱۸) |
| هزینه راهاندازی | پایین (هاست، دامنه، نرمافزار و طراحی سایت) | بالا (اجاره محل و دکور و نیرو) |
| هزینه نگهداری | پایین (نگهداری سرور و پلتفرم) | بالا (حقوق و بیمه پرسنل، نگهداری، مالیت ، اب و برق تجاری) |
| تنوع محصولات | نامحدود، افزودن سریع دستهبندیها | محدود به فضای فروشگاه |
| تعامل با مشتری | دیجیتال (چت، ایمیل، شبکههای اجتماعی) | محدود ( رو در رو و حضوری ) |
نتیجهگیری
در نهایت، هیچ نسخه واحدی برای انتخاب بین کسبوکار اینترنتی یا سنتی وجود ندارد. هر دو مدل مزایا و معایب خود را دارند و بسته به نوع محصول، مخاطب هدف و منابع شما، انتخاب متفاوت خواهد بود. انتخاب مدل کسب و کار اینترنتی یا سنتی، به ماهیت کسب و کار، بازار هدف و منابع شما بستگی دارد. آمارها نشون میده تجارت الکترونیک سهم قابل توجهی از اقتصاد را به خودش اختصاص داده و روزبه روز در حال رشده [ ! ][ ! ].
اما مدل سنتی نیز مزایای خاص خود را دارد؛ برای مثال برخی مشاغل برای تعامل مستقیم با مشتری یا عرضه محصولاتی که باید حضوری دیده شوند، مناسبتر هستند. امروزه اغلب کسبوکارهای موفق به صورت ترکیبی فعالیت میکنند: هم فروشگاه فیزیکی دارند و هم حضور آنلاین قوی. در نهایت، بررسی دادهها (مانند حجم بازار آنلاین، رقبا و رفتار مشتریان) کمک میکند تصمیم آگاهانه تری بگیرید.
اگر نیاز به اطلاعات بیشتری داشتین میتونین مقالات دیگهای که نوشتیم رو بخونین.
برای کلیت مراحل راه اندازی کسب و کار اینترنتی میتونین مقاله: راهنمای جامع راه اندازی کسب و کار اینترنتی
برای اگاهی از هزینه های پایه راهاندازی کسب و کار اینترنتی مقاله: هزینه راه اندازی کسب و کار اینترنتی چقدر است
و حتی اگه ایده ای برای راه اندازی کسب و کار اینترنتی ندارین میتونین مقاله: ۱۰ مدل کسب و کار اینترنتی پرسود در ۱۴۰۴
در نهایت باید بدونین که کلید موفقیت در فضای آنلاین، داشتن یک وبسایت کارآمد و بهینه است. اگر میخواهید کسبوکار خود را به فضای اینترنت بیاورید، استفاده از [خدمات طراحی سایت] حرفهای و مشاوره [بهبود سرعت و سئو سایت] ما میتواند شانس موفقیت شما را افزایش دهد.
برای راهاندازی کسبوکار اینترنتی و افزایش فروش، همین حالا از مشاوره رایگان تیم ما استفاده کنید.
پرسشهای متداول
آیا کسبوکار سنتی در آینده از بین میرود؟
خیر، هرچند روند جهانی به سمت آنلاین شدن پیش میرود، اما کسبوکارهای سنتی همچنان بخشی از بازار را در اختیار دارند. بسیاری از مشتریان تمایل به تجربه حضوری و لمس فیزیکی کالاها دارند. در عمل، مدل ترکیبی (فروشگاه فیزیکی همراه با فروشگاه آنلاین) معمولاً بهترین عملکرد را دارد.
مهمترین ریسک کسبوکار اینترنتی چیست؟
رقابت بالای بازار آنلاین و هزینه جذب مشتری از بزرگترین چالشها است. برای مثال، آمارها نشان میدهد آمازون حدود ۱.۹ میلیون فروشنده فعال دارد[ ! ]، یعنی برای برجسته شدن باید هزینه تبلیغات و بازاریابی زیادی کرد. علاوه بر این، ریسکهای فنی و امنیتی نیز وجود دارد؛ برای نمونه حملات سایبری یا مشکلات فنی سایت میتواند فروش شما را مختل کند.
چطور بفهمیم برای کسب و کار من مدل سنتی بهتر است یا اینترنتی؟
ابتدا بازار هدف و رفتار مشتریان خود را تحلیل کنید. اگر مخاطبان شما در اینترنت فعال هستند و محصول قابل عرضه آنلاین دارید (مثلاً کالاهای معمولی یا خدمات دیجیتال)، مدل اینترنتی میتواند مفید باشد. اگر محصول شما نیاز به مشاوره حضوری یا تجربه شخصی دارد (مانند خدمات پزشکی، رستوران یا پوشاک خاص)، مدل سنتی یا ترکیبی مناسبتر است. در بسیاری از موارد، داشتن هر دو کانال (فروشگاه حضوری + فروشگاه آنلاین) باعث افزایش شانس موفقیت میشود.
آیا کسبوکار سنتی من باید کاملاً آنلاین شود؟
نه لزوماً. بهترین راهکار برای اکثر کسبوکارها، ترکیب مدل آنلاین و سنتی است. اگر محصول یا خدمات شما قابلیت فروش اینترنتی دارد، حتما بخشی از آن را آنلاین کنید، اما فروشگاه حضوری را نیز در صورت امکان حفظ کنید. این کار مشتریان جدیدی را به ارمغان میآورد و همزمان مشتریان وفادار قدیمی را حفظ میکند. به بیان دیگر، لازم نیست کاملاً مغازه را تعطیل کنید، بلکه آن را به یک شعبه از برند خود در دنیای دیجیتال تبدیل کنید.
چطور اعتماد مشتریان را در کسبوکار اینترنتی جلب کنیم؟
برای افزایش اعتماد در فضای آنلاین، این نکات کمککنندهاند: استفاده از نمادهای اعتماد (مانند گواهینامه SSL و نمادهای نماد اعتماد الکترونیکی)، ارائه اطلاعات تماس و آدرس شرکت، نمایش نظرات و امتیازات مشتریان قبلی، ارائه تضمین بازگشت کالا و پشتیبانی مؤثر پس از فروش. همچنین، طراحی حرفهای وبسایت و ارائه عکسهای باکیفیت و توضیحات شفاف از محصول، حس اطمینان را در خریدار افزایش میدهد.
بازگشت کالا در فروش آنلاین چه تاثیری دارد؟
سیاست بازگشت کالا در تجارت آنلاین مهم است. اگر فرآیند مرجوعی پیچیده یا گران باشد، ممکن است مشتریان از خرید منصرف شوند. از سوی دیگر، یک سیاست مرجوعی شفاف و آسان میتواند اعتماد خریدار را افزایش دهد و حتی باعث وفاداری او شود. به طور کلی، باید هزینههای لجستیک بازگشت کالا را در قیمتها و حاشیه سود خود لحاظ کنید.
در عمل، بسیاری از فروشگاههای موفق، هزینه برگرداندن کالا را با شرایط خاص (مانند بازه زمانی مشخص یا پرداخت بخشی از هزینه پیک) مدیریت میکنند تا هم رضایت مشتری بالا برود و هم بار مالی کنترل شود.
